PAPRYKA - WIRUSY

Patogen: Wirus brązowej plamistości pomidora (TSWV)

Zakres żywicieli: Ponad 1000 żywicieli na całym świecie. 

Występowanie:

Znaczenie: Ze względu na duże rozpowszechnienie pod względem geograficznym, dużą liczbę roślin żywicielskich i niszczycielski wpływ na zainfekowane rośliny, TSWV uważa się za jeden z najbardziej szkodliwych wirusów roślinnych.

Wciornastki (Frankliniella occidentalis) przenoszące wirusa TSWV postrzegane są za największy problem w uprawach ogrodniczych w Europie. Wirus może zniszczyć całe uprawy papryki, pomidorów, chryzantem, sałaty i fasoli. W Europie Południowej infekcje występują zarówno w uprawach polowych, jak i szklarniowych. W Europie Północnej wirus rozwija się głównie w szklarniach.

Objawy:

Do najbardziej powszechnych objawów należą mozaikowe plamki, zdeformowane liście, zmiany nekrotyczne i karłowatość. Na liściach mogą wystąpić jasnożółte lub jasnozielone, nekrotyczne pierścienie. 

Na młodych pędach może pojawić się chloroza oraz martwica wierzchołków.

Na dojrzałych owocach zainfekowanych roślin można zaobserwować chlorotyczne lub nekrotyczne plamy, pierścienie lub cętki. Czasem plamy te przybierają formę koncentrycznych pierścieni i towarzyszy im zniekształcenie liści.

Wśród odnotowanych objawów znajdują się również: karłowatość, mozaikowe plamy, deformacja liści i owoców (te drugie pokrywają zmarszczki oraz chlorotyczne i nekrotyczne plamki), zmniejszony rozmiar owoców oraz aborcja pąków kwiatowych.

Transmisja i epidemiologia: PVY jest wirusem nietrwałym przenoszonym przez przynajmniej 25 gatunków mszyc. Jego najskuteczniejszym wektorem jest mszyca Myzus persicae (mszyca brzoskwiniowa), która kolonizuje paprykę. Myzus persicae jest w stanie utrzymać wirusa przez ponad 6 dni.

Zwalczanie:

• Usuwanie/niszczenie ziemniaków pozostałych po ostatnich zbiorach. Zabieg ten ma na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa PVY na kolejne rośliny.
• Niszczenie samosiewów przed sadzeniem roślin. Praktyka ta zmniejsza populacje wirusa PVY i mszyc.
• Wykorzystywanie odmian odpornych na PVY.

Zwalczanie wektorów wśród owadów:

• Przykrywanie rozsadników siatką w celu zapobieżenia wczesnym infekcjom.
• Używanie kolorowych pułapek lepowych do monitorowania populacji wektora.
• Chemiczne, biologiczne i/lub zintegrowane zwalczanie populacji wektorów.
• Oleje.

WIRUS MOZAIKI OGÓRKA

Patogen: Wirus mozaiki ogórka (CMV)
Zakres żywicieli: Wirus CMV ma bardzo szeroki zakres żywicieli, który obejmuje ponad 1000 gatunków roślin.
Występowanie: Na całym świecie.

Znaczenie: CMV jest przyczyną poważnych uszkodzeń roślin powstałych podczas kwitnienia i owocowania. Jego wpływ zależny jest od regionu geograficznego. Występuje na całym świecie, ale największe straty wywołuje na obszarach o ciepłym klimacie.

Objawy: Na młodych liściach często pojawiają się jasne, żółto-zielone, mozaikowate cętki, które mogą przekształcić się w chlorotyczne obszary o rozproszonym charakterze. Liście ulegają zniekształceniu, a główne żyłki stają się poskręcane. Na starszych liściach mogą pojawić się nieregularne plamki oraz koncentryczne pierścienie świadczące o wystąpieniu chlorozy i/lub martwicy.

Owoce ulegają zmniejszeniu i dojrzewają w nieregularnym stopniu. Pojawiają się na nich ciemnozielone plamki i/lub zapadnięte zmiany z martwicą pośrodku. Zakres i nasilenie objawów CMV w znacznym stopniu zależy od wieku rośliny w momencie pojawienia się infekcji. Jeśli zainfekowane zostają młode rośliny, objawy mają zwykle nasilony charakter. Pojawiają się wówczas mozaikowate plamki, liście ulegają deformacjom i są niewielkich rozmiarów, owoce również są małe. W niektórych przypadkach choroba może zniszczyć cały plon.

Transmisja i epidemiologia: CMV jest wirusem nietrwałym przenoszonym przez ponad 86 gatunków mszyc. Dwa najskuteczniejsze wektory to Myzus persicae (mszyca brzoskwiniowa) i Aphis gossypii (mszyca ogórkowa).

CMV może być również przenoszony przez nasiona.

Zwalczanie:

Zwalczanie chwastów będących żywicielami wirusa:

• Usuwanie chwastów rosnących w pobliżu roślin.
• Usuwanie i niszczenie zainfekowanych roślin.

Chemiczne zwalczanie mszyc:

• Przykrywanie rozsadników siatką w celu zapobieżenia wczesnym infekcjom.
• Używanie kolorowych pułapek lepowych do monitorowania wektora.
• Zwalczanie populacji wektorów: zwalczanie chemiczne, biologiczne i/lub zintegrowane.

Hodowla odpornościowa:

Najbardziej skuteczną metodą zwalczania wirusa jest uprawa odmian na niego odpornych.

WIRUS MOZAIKI LUCERNY

Patogen: Wirus mozaiki lucerny (AMV)
Zakres żywicieli: AMV ma szeroki zakres żywicieli, podatnych na infekcję jest około 600 gatunków z 70 rodzin. Sporadycznie dochodzi do zakażeń roślin drzewiastych.
Występowanie:

Znaczenie: Występuje na całym świecie, zwykle nie powoduje znaczących gospodarczo szkód, ale w niektórych przypadkach może znacznie zmniejszyć plony.

Objawy: Na młodych liściach pojawiają się jasnożółte, mozaikowe plamki. Liście te ulegają powiększającym się zniekształceniom. Objawy te można łatwo pomylić z oznakami obecności innych wirusów.

Do charakterystycznych objawów AMV występujących na w pełni rozwiniętych liściach należą białe plamy ułożone w mozaikowy wzór. W okresie letnim objawy te są mniej widoczne.

Owoce mogą ulec zniekształceniu i zmniejszeniu. Mogą pojawić się na nich nekrotyczne plamki. Objawy te są najbardziej wyraźne u odmian późnych.

Transmisja i epidemiologia: AMV jest wirusem nietrwałym przenoszonym przez mszyce, takie jak Myzus persicae Sulz.

Może być również przenoszony mechanicznie lub na polach przez kaniankę (Cuscuta).

Zwalczanie: 
Zmniejszanie populacji wirusa:

• Usuwanie chwastów rosnących w pobliżu roślin.
• Usuwanie i niszczenie zainfekowanych roślin.

Zwalczanie wektorów w celu ograniczenia transmisji:

• Przykrywanie rozsadników siatką w celu zapobieżenia wczesnym infekcjom.
• Używanie kolorowych pułapek lepowych do monitorowania wektora.
• Zwalczanie populacji wektorów: zwalczanie chemiczne, biologiczne i/lub zintegrowane.

Produkcja nasion wolnych od wirusa (np. poprzez zaprawianie nasion).

Izolowanie od innych żywicieli (papryki, tytoniu, grochu itp.).

WIRUS CHLOROZY PAPRYKI

Patogen: Wirus chlorozy papryki (CaCV), który jest tospowirusem, podobnie jak TSWV. Należy do rodziny Tospoviridae. Został zidentyfikowany tylko na greckiej wyspie Kreta w UE (EFSA Panel on Plant Health (PLH), et al. 2022).

Zakres żywicieli: CaCV atakuje rośliny z rodziny psiankowatych (np. paprykę, pomidora) oraz rośliny ozdobne.

Znaczenie: Handel roślinami (wyłączając nasiona), roślinami ozdobnymi, kwiatami ciętymi, owocami oraz przemieszczanie maszyn i gleby przyczynia się do rozprzestrzeniania wirusa i/lub zakażonych wciornastków na dalsze obszary.

Objawy: CaCV może wywołać u swoich żywicieli poważne objawy, głównie pojawiające się na liściach i owocach. Do głównych symptomów należą plamy i chloroza.

Młode liście ulegają deformacji, zwijają się i pokrywają chlorotycznymi obszarami, natomiast na starszych liściach ukazują się pierścienie lub linie.

Transmisja i epidemiologia: Podobnie jak wirus TSWV, CaCV jest wirusem trwałym przenoszonym przez wciornastki.

Zwalczanie: Tak jak w przypadku TSWV, aby ograniczyć transmisję, należy podjąć działania profilaktyczne.

WIRUS MOZAIKI POMIDORA

Patogen:  Wirus mozaiki pomidora (ToMV). Jest to jeden z najważniejszych tobamowirusów. 

Zakres żywicieli: Zakres żywicieli wirusa ToMV jest bardzo szeroki, podobny do zakresu żywicieli wirusa TMV.

Znaczenie: Zakażenia wirusem ToMV odnotowano w krajach, w których uprawia się tytoń, pomidory i paprykę. ToMV ma większe znaczenie pod względem gospodarczym niż TMV i szkodzi głównie uprawom szklarniowym.

Objawy: Do najbardziej powszechnych objawów należą mozaikowe plamki, zdeformowane liście, zmiany nekrotyczne i karłowatość.

Objawy ToMV przypominają symptomy zakażenia TMV, mają one jednak większe nasilenie i należą do nich również ciemne, szaro-brązowe pasy na łodydze i odgałęzieniach, po wystąpieniu których dochodzi do martwicy liści i defoliacji.

Transmisja i epidemiologia: ToMV (podobnie jak TMV) przenoszony jest mechaniczne, poprzez kontakt między zdrowymi a zainfekowanymi roślinami lub między zdrowymi roślinami a skażonymi przedmiotami.

W przypadku roślin z rodziny psiankowatych transmisja odbywa się również poprzez nasiona.

Wirus utrzymuje się na pozostałościach roślinnych lub skażonych przedmiotach przez bardzo długi czas.

Może być również przenoszony przez kaniankę (Cuscuta).

Zwalczanie: 

By ograniczyć transmisję, należy podjąć następujące działania profilaktyczne:

• Wykorzystywanie zdrowych nasion.
• Dezynfekowanie narzędzi.
• Izolowanie upraw, usuwanie i niszczenie zainfekowanych roślin.
• Uprawa odmian odpornych na ToMV.

CANDIDATUS PHYTOPLASMA SOLANI (STOŁBUR)

Patogen: Candidatus Phytoplasma solani (fitoplazmy wywołujące Stołbur)
Zakres żywicieli: Na stołbur zachorować może każda roślina psiankowata, a ponadto burak cukrowy i powój polny.
Występowanie:

Znaczenie: Stołbur regularnie niszczy uprawy w okresach suszy w Europie Południowej, Wschodniej i Środkowej. Nie istnieją żadne chemiczne metody zwalczania tej choroby.

Objawy: Najważniejszymi objawami są czerwonawe przebarwienia zielonych części roślin, zwijanie się ku górze i żółknięcie liści oraz defoliacja. Kwiaty ulegają zniekształceniu, mają zielone płatki i mogą przeobrażać się w liście. Choroba wymusza rozwój licznych pędów, jednocześnie hamując wzrost. Roślina nie daje owoców lub są one zniekształcone.

Transmisja i epidemiologia: Bakterie zimują na chwastach wieloletnich, zwłaszcza w kłączach powoju polnego (Convolvulus arvensis). Ich wektorem jest cykada Hyalesthes obsoletus (czasami również inne gatunki cykad). Owady zarażają się chorobą podczas wysysania soków z zainfekowanych roślin.

Stołbur jest przenoszony w sposób trwały. Zarażone cykady, przelatując od rośliny do rośliny, czynnie rozprzestrzeniają chorobę w okresie letnim. Okres inkubacji choroby jest długi, dlatego też pierwsze objawy odnotowuje się w uprawach papryki późnym latem. Wektor tej choroby jest polifagiem i dlatego może dalej infekować powoje, zwiększając trwałość patogenu.

Zwalczanie: Ogromne znaczenie ma właściwe zwalczanie chwastów, nie tylko na samym polu, ale także w jego otoczeniu. Należy zwrócić szczególną uwagę na usuwanie powoju polnego.

Choć sprzedawcy i dystrybutorzy mogą być odmiennego zdania, to odmiana odporna na stołbur nie istnieje.

Należy monitorować owady w uprawach. Po zauważeniu cykad (trudno je znaleźć, chyba że skaczą lub latają tuż przed oczami) konieczne jest podjęcie środków ostrożności.