PESTKOWCE - WIRUSY

Występowanie i znaczenie: Najbardziej rozpowszechniona choroba wirusowa drzew pestkowych, porażająca prawie wszystkie gatunki. Poważne infekcje mogą doprowadzić do śmierci słabszych drzew, zwłaszcza w starszych sadach. Wirus może być przenoszony podczas rozmnażania wegetatywnego, również poprzez szczepienie, w trakcie przycinania i za pośrednictwem nasion, pyłku i nicieni (np. Longidorus elongatus) (Yuan i in., 1990)[1]. Sadzonki pozyskane ze zdrowych drzew mogą zostać zainfekowane pyłkiem.

Objawy: Najbardziej podatnym gatunkiem jest wiśnia. Występujące u niej objawy określane są mianem choroby sztecklenberskiej. W zależności od przebiegu choroby zainfekowane drzewa wykazują dwa rodzaje symptomów: o charakterze przewlekłym lub ostrym. Stan ostry występuje bezpośrednio po zakażeniu i objawia się zniekształceniem i zniszczeniem pędów i pąków. Na liściach pojawiają się nekrotyczne, brązowe zmiany, a następnie okrągłe dziury; liście są poszarpane i postrzępione. Na młodszych liściach można zaobserwować bladozielony lub żółtawy wzór wraz z plamami w kształcie pierścieni. Na etapie przewlekłym, tj. w drugim roku infekcji, objawy na liściach stają się wyraźniejsze. Nekrotyczne plamy mogą pokrywać całą blaszkę. Liście stają się wąskie i błyszczące, a następnie kruche i postrzępione. Krawędzie mają wyraźnie ząbki. Na blaszkach pojawiają się nekrotyczne zmiany. Drzewo zawiązuje mniej owoców i powoli obumiera, a plony są znacząco mniejsze. Poszczególne odmiany różnią się pod względem wrażliwości. Wczesną wiosną na liściach zainfekowanych czereśni pojawiają się brązowe, nekrotyczne plamy. Obumierające tkanki wyglądają jak otwory po pociskach. Ostra infekcja zmniejsza płodność i plony. Drzewa rozwijają się słabo i wcześnie gniją. Intensywność objawów nie zależy bezpośrednio od odmiany.

Młode śliwy różnych odmian wykazują jedynie łagodne objawy, w przypadku starszych drzew wirus pozostaje utajony. Brzoskwinia i morela rozwijają typowe objawy wirusa. Z drzew zaczyna wyciekać guma, korona staje się przerzedzona, gałęzie wyginają się w dół, a drzewo wygląda na chore.

Występowanie i znaczenie: Wirus ospowatości śliwy występuje powszechnie na terenie całej Europy, porażając śliwy, morele i brzoskwinie. Ospowatość śliwy to jedna z najbardziej szkodliwych chorób wirusowych drzew pestkowych, powodująca zmniejszenie wartości rynkowej owoców i idące za tym znaczne straty finansowe. Zainfekowane drzewa rozwijają się słabiej, a długość ich życia ulega skróceniu. Plony są niższe, a jakość owoców gorsza, nawet gdy sad jest jeszcze młody. Owoce opadają zanim dojrzeją, szczególnie w przypadku moreli. Patogen występuje również w szkółkach, gdzie może zaatakować materiał szkółkarski i sadzonki. 

Objawy pojawiają się najpierw na młodych liściach i są wyraźnie widoczne w rozproszonym świetle. W zależności od odmiany na owocach pojawiają się różnej wielkości zmiany nekrotyczne lub nasiąknięte. Zainfekowane owoce zwykle produkują gumę. Typowym objawem są również zapadnięte pierścienie. Na miąższu przylegającym do pestki pojawia się charakterystyczny, czerwony wzór.

Źródło: Gábor Vétek

Transmisja i epidemiologia: Wirus PPV jest przenoszony nietrwale przez ponad 20 gatunków mszyc oraz podczas szczepienia i wegetatywnego rozmnażania zainfekowanych roślin, ale nie jest przenoszony przez nasiona (Glasa, 2008). Zabiegi owadobójcze w sadach mające na celu zmniejszenie liczebności mszyc będących wektorami wirusa okazują się być nieskuteczne przeciwko nietrwałym wirusom, takim jak PPV. Co więcej, jako że objawy szarki są wysoce zależne zarówno od warunków środowiskowych (zazwyczaj od stadium wegetatywnego drzew i temperatury), jak i wrażliwości rośliny żywicielskiej, zwalczanie choroby jest bardzo trudne (Clemente-Moreno i in., 2015). 

Zwalczanie: Poszczególne odmiany różnią się od siebie pod kątem wrażliwości. Nie są dostępne w pełni odporne odmiany, ale istnieje wiele takich, które dobrze tolerują chorobę. Mogą one wykazywać objawy choroby, ale nie doznają poważnych uszkodzeń.

Bardzo ważne jest używanie materiału rozmnożeniowego wolnego od wirusa i zwalczanie wektorów wirusa, takich jak mszyce, roztocze i wciornastki. Wirus rozprzestrzenia się również za pośrednictwem soków roślinnych i narzędzi do przycinania, dlatego kluczowe znaczenie ma zachowanie higieny. Źródłem infekcji mogą być również niektóre chwasty żywicielskie, które również należy zwalczać. Chorobę może rozprzestrzeniać także zainfekowany pyłek.

Występowanie i znaczenie: Fitoplazma ta atakuje niemalże wszystkie gatunki drzew pestkowych. Jej głównym żywicielem jest morela, ale w szkółkach występuje też powszechnie na brzoskwini i wiśni wonnej. Objawy są najmniej wyraźne na śliwie, która jest najbardziej odpornym gatunkiem, ale również może zostać porażona chorobą. Symptomy są czasem mylące, łatwo je odczytać jako objawy np. apopleksji moreli. Choroba rozprzestrzenia się w całej Europie, powodując coraz większe zniszczenia.

Objawy: Zainfekowane liście żółkną, przypominają kształtem łyżeczkę i powoli obumierają. Na gałązkach są bardziej rozproszone i mniejsze. Najpierw obumierają tylko niektóre partie, a następnie całe gałęzie. W późniejszym okresie może dojść do obumarcia całego drzewa. Gałęzie i pień drzewa stają się bardzo wrażliwe na mróz. Kora odbarwia się, najpierw przyjmuje kolor pomarańczowy, a potem brązowy. Drzewa nie produkują gumy. Objawy zależą od podłoża, gatunku i wieku drzewa.

Transmisja i epidemiologia: Cykl życiowy fitoplazmy jest ściśle związany z korą drzew. Patogen zimuje w korzeniach, a następnie migruje do młodej kory. Rozprzestrzenia się powoli. Pod koniec lata całe drzewo zostaje zainfekowane. Transmisja patogenu odbywa się poprzez wegetatywny materiał rozmnożeniowy i szczepienie. Jednym z naturalnych wektorów choroby jest Cacopsylla pruni. Wektory przenoszą fitoplazmy z niewykazującej objawów śliwy tarniny na owoce pestkowe.

Zwalczanie: Bardzo ważne jest, aby używać zdrowego materiału rozmnożeniowego (zarówno zraz, jak i podkładka muszą być wolne od choroby). Zainfekowany materiał rozmnożeniowy oraz drzewa należy usunąć i zniszczyć. Możliwe jest również zwalczanie wektora (Cacopsylla pruni).