OGÓREK - SZKODNIKI OWADZIE

Zakres żywicieli: Aphis gossypii (Hemiptera: Aphididae) to skrajnie polifagiczna mszyca kolonizująca ponad 700 gatunków roślin. Ma szeroki zakres roślin żywicielskich, obejmujący m.in. bawełnę, ogórka, cukinię, melon, cytrusy, kawę, kakao, bakłażan, paprykę i wiele roślin ozdobnych.

Występowanie i znaczenie: Mszyca bawełniana występuje na całym świecie, ale preferuje cieplejsze regiony – strefy tropikalne i umiarkowane, z wyjątkiem północnej Kanady i Azji Północnej. Mszyce są ważnymi wektorami chorób wirusowych. Przenoszą ponad 50 wirusów, w tym wirusa mozaiki ogórka.

Objawy: Nimfy i osobniki dorosłe pobierają składniki odżywcze z roślin. Efektem jest zahamowanie wzrostu rośliny, co prowadzi do deformacji liści lub, jeśli inwazja nastąpi na wystarczająco wczesnym etapie okresu wegetacyjnego, do obumierania młodych roślin. Spowolniony wzrost i defoliacja zmniejszają plony. Rośliny pokrywają się czarną, przypominającą sadzę pleśnią, która rozwija się na spadzi wydalanej przez mszyce.

Opis: Bezskrzydłe osobniki dorosłe mają miękkie ciała, barwę od żółtej po ciemnozieloną i około 1-1,5 mm długości. Dorosłe morfy uskrzydlone również mają miękkie ciała i barwę od żółtej po ciemnozieloną, ale mają przy tym czarną głowę i tułów, a ponadto około 1,25 mm długości.

Mszycę ogórkową można odróżnić od pozostałych mszyc dzięki barwie syfonów. Bez względu na kolor reszty ciała, który może być bardzo zróżnicowany, od jasnożółtego lub jasnozielonego po zielony-czarny, syfony zawsze są czarne.

Cykl życiowy: Mszyce mają bardzo skomplikowany cykl życiowy, w którym występują zarówno morfy uskrzydlone, jak i bezskrzydłe oraz duża różnorodność ubarwienia. W szklarniach mszyce rozmnażają się partenogenetycznie, co oznacza, że niezapłodnione, żyworodne samice wydają na świat kolejne pokolenia samic. Przed osiągnięciem dorosłości mszyce linieją cztery razy. W ciepłych klimatach żywe potomstwo wydawane jest na świat przez cały rok, w chłodniejszych regionach natomiast występuje stadium jaja. W ciągu jednego roku może rozwinąć się wiele pokoleń.

Zwalczanie:

• Monitorowanie szkodnika: Częste sprawdzanie roślin po przesadzeniu lub wschodzie siewek. Mszyce często występują w skupiskach. Obserwowanie biologicznych środków ochrony roślin – drapieżników, pasożytów (obecność zmumifikowanych mszyc) i chorób. Loty mszyc występują częściej w okresach umiarkowanych temperatur. Ścisłe monitorowanie roślin w kwietniu i maju.
• Zwalczanie biologiczne: Wiele pasożytów (Aphidius) i drapieżników atakuje mszyce. Monitorowanie stosunku zmumifikowanych mszyc do niespasożytowanych osobników dorosłych oraz liczby drapieżników, takich jak biedronki. Jeśli dzięki biologicznym środkom ochrony roślin możliwe jest odzyskanie kontroli nad uprawą, należy zrezygnować z oprysków, które mogłyby zakłócić stan tego układu.
• Zabiegi uprawowe: Mszyce można spłukać z roślin mocnym strumieniem wody. Zaatakowane rośliny należy zniszczyć zaraz po zbiorze, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się szkodnika. Populacje mszyc są zwykle bardziej liczebne w przypadku roślin obficie nawożonych azotem.
• Zwalczanie chemiczne: Insektycydy, olej ogrodniczy, mydło owadobójcze, kaolin, olejki eteryczne pochodzenia roślinnego (rozmarynowy, miętowy itp.), pyretryny (często w połączeniu z innymi składnikami).

Mszyca brzoskwiniowa 

Zakres żywicieli: Myzus persicae (Hemiptera: Aphididae) atakuje szeroki zakres roślin. Do ważnych roślin żywicielskich należą: kapusta, pomidor, tytoń, ziemniak, szpinak, papryka, bakłażan, warzywa strączkowe i inne.

Występowanie i znaczenie: Mszyca brzoskwiniowa występuje na całym świecie, również w strefie klimatów tropikalnych i umiarkowanych. Atakuje nie tylko rośliny uprawiane na polach, ale także warzywa i rośliny ozdobne w szklarniach. Dzięki temu możliwe jest jej przetrwanie na obszarach o niesprzyjających warunkach pogodowych, a rozprzestrzenianie się na materiale roślinnym jest ułatwione. Bezpośrednie uszkodzenia roślin mają zazwyczaj niewielkie znaczenie, ale gatunek ten przenosi prawie 200 wirusów roślinnych, wśród których ZYMV, CMV i WMV mają największe znaczenie w przypadku ogórka.

Objawy:

1. persicae występuje pojedynczo i nie zasiedla ogórka w koloniach. Dlatego na ogórku nie widać zwykle objawów wywołanych ssaniem.

Charakterystyka szkodnika: Mszyca brzoskwiniowa ma miękkie ciało o gruszkowatym kształcie i długość od 1,6 do 2,4 mm oraz kłująco-ssący aparat gębowy. Mszyce zazwyczaj nie mają skrzydeł. Bezskrzydła mszyca brzoskwiniowa ma barwę od jasnożółtej do zielonej. Jesienią może przybierać barwę od jasno- lub ciemnozielonej do różowej lub czerwonej. Uskrzydlona morfa migrująca ma żółto-zielony odwłok z ciemną plamką po stronie grzbietowej.

Cykl życiowy:

Cykl życiowy mszycy brzoskwiniowej przebiega różnie w zależności od temperatury. Rozwój całego pokolenia trwa około 10-12 dni. W rejonach o łagodnym klimacie odnotowano występowanie ponad 20 pokoleń rocznie. Mszyce zimują na roślinach z rodzaju Prunus, a gdy okres spoczynku roślin ustaje, z jaj wylęgają się nimfy, które żerują na kwiatach, młodych liściach i łodygach roślin. Po rozwinięciu się kilku pokoleniach uskrzydlone osobniki rodzą nimfy na zasiedlanych latem roślinach żywicielskich. W zimnych strefach klimatycznych dorosłe osobniki powracają jesienią na rośliny z rodzaju Prunus, gdzie kopulują, a następnie składają jaja. Wszystkie pokolenia z wyjątkiem pokolenia jesiennego, które składa jaja, rozmnażają się partenogenetycznie (bezpłciowo).

Zwalczanie:

• W celu zwalczania inwazji persicae w szklarniach komercyjnych można posadzić miętę chińską (Mentha haplocalyx), fasolę mung (Vigna radiata), seler zwyczajny (Apium graveolens) i kolendrę siewną (Coriandrum sativum) w pobliżu otworów wentylacyjnych.
• W porównaniu do chemicznych pestycydów, bardziej skutecznym, przyjaznym dla środowiska i odpowiednim sposobem na zwalczenie szkodników są metody biologiczne, takie jak jest wczesny wysiew i terminowe przesadzanie roślin odstraszających.
• Kontrola biologiczna – parazytoidy Aphidius, drapieżniki Harmonia axyridis i Aphidoletes aphidimyza. Stworzenie skutecznej kombinacji insektycydów neonikotynoidowych lub innych insektycydów selektywnych i środków kontroli biologicznej.

WCIORNASTKI

Wciornastek zachodni: Frankliniella occidentalis

Zakres żywicieli: Wciornastek zachodni ma szeroki zakres żywicieli obejmujący ponad 500 gatunków roślin należących do 50 rodzin i atakuje wiele roślin uprawnych (fasolę, paprykę, ogórek, bakłażan, sałatę, cebulę, pomidora i arbuza) i ozdobnych.

Szeroki zakres żywicieli – ponad 500 gatunków roślin należących do 50 rodzin. Do niektórych przykładów należą: owoce miękkie (śliwki, brzoskwinie, truskawki, winogrona); kwiaty (Gladiolus, Impatiens, Gerbera, Chrysanthemum, poinsecja); warzywa (ogórek, pomidor, papryka, kapusta, fasola), zarówno w uprawie polowej, jak i szklarniowej.

Występowanie i znaczenie: Wciornastki zachodnie są pod względem gospodarczym jednymi z najważniejszych szkodników upraw rolniczych na całym świecie, atakują szeroką gamę roślin warzywnych i ogrodowych. Oprócz powodowania rozległych szkód w uprawach, gatunek ten jest znany z przenoszenia niszczycielskich wirusów roślinnych.

Objawy: Uszkodzenia wyrządzone przez wciornastki obejmują deformację pąków, zniekształcenia owoców lub warzyw na etapie wzrostu, szereg pojawiających się na liściach plam i blizn oraz srebrzenie i brązowienie liści. Zarówno dorosłe osobniki, jak i larwy żerują na całej roślinie, a uprawy przez nie zaatakowane są podatne na nadkażenia bakteryjne i grzybicze prowadzące z kolei do powstawania pleśni i więdnięcia. Wciornastek zachodni jest wektorem niektórych ważnych chorób wirusowych, takich jak wirus żółtej plamistości melona.

Samica ma długość ok. 1 mm, jest większa od samca, a jej przednie skrzydła są bladego koloru. Samica ma kolor od żółtego do ciemnobrązowego, w niskich temperaturach przybiera ciemniejszą barwę, a w wyższych jest bardziej żółtawa. Samiec jest zawsze bladożółty i ma wąski odwłok. Larwy mają żółty kolor i jaśnieją, gdy zbliża się czas linienia.

Cykl życiowy:  Cykl życiowy, od złożenia jaja do pojawienia się dorosłego osobnika, może trwać od dwóch do około sześciu tygodni. Gdy panują ciepłe warunki pogodowe, cykl jest krótszy, a gdy jest chłodno – dłuższy.  Dorosłe osobniki żyją przez kilka tygodni. U samic występuje arrenotokia. W ciągu swojego życia samica składa od 50 do 100 jaj. W rozwoju tego szkodnika występują dwa stadia poczwarkowe. Poczwarki są nieruchome, nie żerują, ukrywają się w glebie, w ściółce roślinnej lub w osłoniętych miejscach na roślinie żywicielskiej. Jeśli tylko warunki środowiskowe są sprzyjające, Frankliniella occidentalis rozmnaża się w sposób ciągły, rozwijając do 15 pokoleń w ciągu roku. Cykl życiowy może trwać między 13 a 40 dni w zależności od temperatury.

Zwalczanie:

• Monitorowanie: Dla skutecznego zwalczania wciornastka zachodniego kluczowe znaczenie ma monitorowanie poziomu jego populacji. Do monitorowania zagęszczenia populacji dorosłych osobników można stosować dostępne na rynku żółte lub niebieskie pułapki lepowe. Wciornastka zachodniego lepiej przyciągają niebieskie pułapki.
• Zabiegi uprawowe: Zapewnienie odpowiednich warunków sanitarnych jest pierwszym i najważniejszym krokiem we wdrażaniu skutecznego programu ochrony przed szkodnikami. Zabiegi uprawowe polegają również na dbaniu o zdrowie roślin i zapewnieniu optymalnych warunków w szklarni (np. 80% wilgotności względnej), dzięki czemu powstają warunki mniej sprzyjające szybkiemu wzrostowi zagęszczenia populacji wciornastków.
• Zwalczanie fizyczne: Używanie siatek, które ograniczają przemieszczanie się owadów do szklarni.
• Zwalczanie biologiczne: Ze względu na to, że wciornastki uodporniły się na większość zarejestrowanych pestycydów, metody biologiczne są obecnie podstawowym sposobem zwalczania wciornastków w uprawach szklarniowych. Do biologicznych środków ochrony należą: drapieżne roztocze (Neoseiulus (= Amblyseius) cucumeris, Amblyseius swirskii, Stratiolaelaps scimitus (= Hypoaspis miles), Gaeolaelaps aculeifer (= Hypoaspis aculeifer), Orius, nicienie (Steinernema feltiae) oraz Beauveria bassiana – grzybowy patogen atakujący owady.
• Zwalczanie chemiczne: Szkodnik jest odporny na większość pestycydów i żeruje głęboko wewnątrz kwiatu lub na rozwijających się liściach. Jest przez to trudnym celem dla środków owadobójczych, dlatego niezbędne jest dokładne pokrycie nimi roślin. Wciornastki zwalcza się łatwiej, gdy liczebność populacji jest niska. Pestycydy stosuje się wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, kiedy aktywność latających wciornastków jest najwyższa. W ten sposób zwiększona zostaje ekspozycja wciornastków na insektycydy.

MĄCZLIKI

Bemisia tabaci MEAM1 i MED (znane również jako Biotyp B i Biotyp Q)

PRZĘDZIORKI

Przędziorek chmielowiec: Tetranychus urticae Koch (Arachnida: Acari: Tetranychidae)

Zakres żywicieli: Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) jest zdecydowanie najważniejszym szkodnikiem w szklarniach i wielu uprawach polowych. Jest to najbardziej polifagiczny gatunek przędziorków. Jego obecność odnotowano na ponad 150 gatunkach roślin żywicielskich mających wartość gospodarczą. Aktualny spis żywicieli obejmuje około 1200 gatunków roślin należących do 70 rodzajów.

Występowanie i znaczenie: Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) jest pod względem gospodarczym jednym z najważniejszych szkodników upraw polowych i pod osłonami na całym świecie. Jest to gatunek kosmopolityczny, powszechnie występujący w szklarniach na całym świecie.

Objawy: