PAPRYKA - SZKODNIKI (OWADY I NICIENIE)

GUZAKI

Nazwa naukowa: Meloidogyne spp.
Zakres żywicieli: Galasy na korzeniu papryki mogą być tworem różnych gatunków Meloidogyne. W uprawach pod osłonami i polowych najważniejszymi gatunkami są, odpowiednio, Meloidogyne incognita i Meloidogyne hapla.
Zakres żywicieli polifagicznego Meloidogyne jest bardzo szeroki i obejmuje wiele roślin uprawnych (zwłaszcza warzyw korzeniowych), ozdobnych i chwastów.
Znaczenie: Gleby, w których patogeniczne nicienie pojawiły się już wcześniej mogą okazać się problematyczne przy nowych nasadzeniach.

Objawy: Infekcja wywołana przez Meloidogyne spp. objawia się żółknięciem liści wierzchołkowych, lekko zahamowanym wzrostem i niewielkimi stratami w plonach.
W miejscach, w których zagęszczenie populacji szkodnika jest wysokie liście roślin zaczynają blednąć.
Żerowanie nicieni prowadzi do powstawania galasów i guzów. Tkanka roślinna twardnieje, obumiera i zostaje skolonizowana przez grzyby saprofityczne, które mogą powodować gnicie.

Zwalczanie: 

a) Zwalczanie chemiczne:

Odkażanie gleby przed sadzeniem roślin.
Dodawanie dozwolonych nematocydów do wody używanej do nawadniania.

b) Praktyki uprawowe:

• Wykorzystywanie sorgo sudańskiego (Sorghum × drummondii ) jako przedplon. Metoda ta eliminuje problem, jakim są nicienie, na wiele lat.
• Ograniczanie liczebności populacji za pomocą płodozmianu.
• W schemacie płodozmianu należy unikać warzyw korzeniowych, ponieważ są one szczególnie lubiane przez nicienie.
• Uprawa odmian tolerancyjnych lub odpornych.
• Uprawa gorczycy lub rzodkwi pastewnej na nawóz zielony. Rośliny te skutecznie regulują liczebność populacji nicieni.

Skuteczną ochronę może zapewnić wprowadzanie do gleby antagonistycznych nicieni, takich jak Heterorhabditis bacteriophora.
Najważniejszym pasożytem Meloidogyne spp. są zasiedlające glebę grzyby. W uprawie szklarniowej są to Hyphomycetes, takie jak Arthrobotrys oligospora i Dactylaria candida.
W produkcji ekologicznej najczęściej wykorzystywane są drapieżne roztocze.
Nemastar® Steinernema carpocapsae.

WCIORNASTKI

Nazwa naukowa: Frankliniella occidentalis Pergande; Thrips tabaci Lindeman
Zakres żywicieli: Wciornastki atakują wiele roślin uprawnych (warzyw, drzew owocowych, cytrusowych, roślin kwitnących i ozdobnych) oraz chwastów.
Występowanie:

Znaczenie: Ze względu na szybkie tempo reprodukcji oraz fakt, że przenoszą wiele patogenów, w tym wirusa TSWV, wciornastki uważa się za najważniejszego szkodnika owadziego na obszarach uprawy papryki.

Objawy:

Bezpośrednie uszkodzenia:

• Rdzawe, nekrotyczne plamy na owocach, począwszy od kielicha, łatwo mylone z uszkodzeniami mechanicznymi.
• Osobniki dorosłe i larwy okaleczają rośliny poprzez żerowanie na tkankach. Uszkodzone komórki wysychają i tracą kolor. Zainfekowane tkanki stają się białawe lub srebrzyste, a następnie ciemnieją lub brązowieją.

Uszkodzenia spowodowane składaniem jaj:

• Samice wciornastków składają jaja w tkankach miękkich. W rezultacie powstają wgłębienia lub wybrzuszenia z białawym pierścieniem wokół nekrotycznego obszaru.
• Ssanie owoców papryki przez wciornastki sprawia, że te części roślin przybierają srebrną barwę. To samo dzieje się z liśćmi, na których dodatkowo mogą pojawić się brązowe plamy. Wciornastki powodują również zniekształcenie i zwijanie się liści. Ostatecznie może dojść do opadania pąków i kwiatów. Owoce ulegają zniszczeniu w takim stopniu, że nie nadają się już na sprzedaż.

MĄCZLIK OSTROSKRZYDŁY

Nazwa naukowa: Bemisia tabaci Gennadius
Zakres żywicieli: Mączlik ostroskrzydły jest wysoce polifagiczny i kolonizuje różne warzywa, chwasty i rośliny ozdobne.
Występowanie:

Drapieżniki:

• Macrolophus pygmaeus
• Orius laevigatus, O. majusculus, O. niger. 

Pasożytnicze osy:

• Encarsia formosa. Samice osy Encarsia formosa pasożytują na larwach mączlika. Pasożytnicze larwy rozwijają się w organizmie żywiciela po złożeniu przez samicę osy jaj w larwach mączlika. Po upływie połowy okresu rozwoju Encarsia formosa, kolor zaatakowanej larwy mączlika wyraźnie ciemnieje.  

Ekologicznym środkiem do zwalczania mączlika jest Naruralis-L – preparat mający w swoim składzie grzyb Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin (szczep: ATCC 74040), który pasożytuje na owadach.

SŁONECZNICA ORĘŻÓWKA

Nazwa naukowa: Helicoverpa armigera Linnaeus
Zakres żywicieli: Sówkowate występują na całym świecie. Należą do polifagów i atakują szeroką gamę traw, roślin ozdobnych, uprawnych i chwastów. Wraz z ociepleniem klimatu słonecznica orężówka, która jest gatunkiem rodzimym w Afryce Północnej i Europie Południowo-Wschodniej, pojawiła się również kilkadziesiąt lat temu na Węgrzech, w Czechach i Polsce.
Występowanie:

Znaczenie: Gąsienice są bardzo ważnym szkodnikiem owadzim papryki. Aby uniknąć strat gospodarczych, konieczne jest zastosowanie kilku zabiegów owadobójczych. W rozwoju słonecznicy orężówki występują trzy pokolenia. Pokolenia drugiego i trzeciego nie da się od siebie odróżnić.

Objawy: Najbardziej niebezpiecznym dla papryki gatunkiem jest słonecznica orężówka. Szkodnik ten to typowy motyl wędrowny. Aby osiągnąć dojrzałość płciową, gąsienice muszą żywić się organami generatywnymi roślin zawierającymi tokoferol (witaminę E). Gąsienice słonecznicy orężówki żerują tylko na owocach i kwiatach. Są w stanie całkowicie zniszczyć kwiaty papryki.

Zwalczanie:

a) Zwalczanie chemiczne:

Wybór środka owadobójczego zależy od takich czynników, jak położenie geograficzne, uprawiane rośliny, stan roślin, stadium rozwoju szkodnika i gatunek faktycznie powodujący szkody.

Regulatory wzrostu (inhibitory syntezy chityny) są wysoce skuteczne przeciwko larwom żerującym na liściach, a jednocześnie nie szkodzą pożytecznym organizmom.

Preparaty biologiczne zawierające Bacillus thuringiensis wykazują największą skuteczność, gdy stosuje się je przeciwko młodym larwom. Są jednak mniej skuteczne przeciwko osobnikom w późniejszych stadiach rozwoju.

Składniki aktywne: insektycydy systemiczne o długotrwałym działaniu dopuszczone do użytku w UE.

 b) Praktyki uprawowe:

• Ochrona szklarni przed osobnikami dorosłymi poprzez umieszczanie siatek na otworach wentylacyjnych.
•  Usuwanie resztek roślinnych (zarówno pozostałości chwastów, jak i roślin uprawnych).
•  Monitorowanie roślin na wczesnych etapach ich rozwoju, ponieważ powstałe wówczas uszkodzenia mogą być nieodwracalne.
• Stosowanie pułapek feromonowych do monitorowania lotów osobników dorosłych.

Parazytoidy:

• Trichogramma spp., Apantelles plutella, Hyposoter dydimator, Cotesia marginiventris.

Drapieżniki:

• Chrysoperla carnea, Coccinella septempunctata, Orius sp.

Preparaty biologiczne:

• Bacillus thuringiensis
• Nemastar® Steinernema carpocapsae.

Zwalczać z największą starannością należy pierwsze pokolenie, ponieważ w ten sposób można skutecznie zapobiegać rozmnażaniu się kolejnych generacji.

SPRĘŻYKOWATE – DRUTOWCE

Cykl życiowy: Osobniki dorosłe są aktywne przez kilka miesięcy począwszy od późnej wiosny. Samice składają około 100 jaj. Rozwój larwalny może trwać od 1 do 4 lat, w zależności od gatunku. Larwy żerują, gdy temperatura gleby przekracza 12°C. Są niezwykle ruchliwe, a w razie potrzeby przemieszczają się nawet na głębokość 1 m. Giną w suchych warunkach. Larwy przepoczwarzają się późnym latem w glebie.

Zwalczanie:

Stosowanie insektycydów (środków do odkażania gleby) przeciwko szkodnikom zasiedlającym glebę.
Jako przedplon nie należy wysiewać roślin kapustowatych, ponieważ chętnie żywią się nimi drutowce.
Z ruderalnych obrzeży pól należy usuwać chwasty pionierskie, ponieważ zasiedlają je żerujące sprężyki.
Biologiczne środki ochrony roślin zawierające Beauveria bassiana stosowane w mokrych warunkach pogodowych skutecznie zwalczają wylęgające się larwy.

MINOWCE

Nazwa naukowa:  Najważniejsze gatunki to Liriomyza bryoniae Kalt., Liriomyza huidobrensis Blanchard i Liriomyza trifolii Burgess.
Zakres żywicieli: Te polifagiczne gatunki minowców żywią się roślinami warzywnymi (fasolą, pomidorem, ogórkiem, papryką, bakłażanem, arbuzem, melonem i selerem) i ozdobnymi (gerberą, chryzantemą).
Występowanie:

Występowanie i znaczenie: O ile nie dojdzie do wybuchu poważnego ogniska epidemiologicznego o zasięgu lokalnym, to szkodnik ten ma umiarkowane znaczenie, ponieważ nie zmniejsza żywotności roślin.

Objawy: Do uszkodzeń roślin dochodzi zarówno przez aktywność osobników dorosłych, jak i larw. Składając jaja, samice sprawiają, że na liściach powstają rany. Z ran tych uwalniane są soki roślinne, którymi żywią się imaga. Larwy żywią się tkanką roślinną i drążą tunele między górną i dolną powierzchnią liści, zmniejszając ich zdolność do przeprowadzania fotosyntezy. Jeśli infekcja jest poważna, roślina więdnie.
Charakterystyka szkodnika: Stadia rozwojowe: jajo, trzy stadia larwalne, poczwarka, imago (osobnik dorosły). Jaja mają około 0,28 mm długości. Najpierw są przezroczyste, a następnie zmieniają kolor na kremowy. Samice składają jaja na spodniej stronie liści. Larwy mają około 3-3,5 mm długości i są żółtawego (L. trifolii) lub mlecznobiałego koloru (pozostałe gatunki). Poczwarka może być żółtawa (L. trifolii) lub brązowo-ruda (pozostałe gatunki) i ma około 2 mm długości. Długość imaga wynosi 1,5-2,3 mm. Osobniki dorosłe są żółtawej barwy z czarnymi plamkami. Skrzydła mogą być jasne (L. trifolii) lub ciemne (L. huidobrensis). Samica jest większa od samca. Pokładełko u samic ma kształt stożkowaty i jest umiejscowione z tyłu ciała.

Larwy posiadają aparat gębowy przystosowany do żucia. Żywią się wewnętrznymi tkankami blaszki liściowej, ograniczając tym samym powierzchnię asymilacyjną.

Cykl życiowy: Długość poszczególnych etapów cyklu życiowego różni się w zależności od temperatury, wilgotności, światła, a także gatunku. Gęstość populacji zmienia się pod wpływem warunków środowiskowych i  żywieniowych.

Zwalczanie:
a) Zwalczanie chemiczne:

Do ograniczenia populacji należy wykorzystać insektycydy dopuszczone do użytku w UE. Aby zapobiec uodpornieniu się szkodnika na składniki aktywne, należy zmieniać stosowane preparaty.

Insektycydy należy aplikować przy użyciu techniki, która pozwala na obustronne zwilżenie liści.

 b) Praktyki uprawowe:

• ­­­Zwalczanie insektów na wczesnych etapach rozwoju roślin.
• Usuwanie chwastów i pozostałości roślinnych, ponieważ to właśnie na nich mogą przeżywać poczwarki.
• Monitorowanie osobników dorosłych w szklarniach przy użyciu żółtych pułapek lepowych.
• Stosowanie siatek na otworach wentylacyjnych szklarni.

 c) Zwalczanie biologiczne:

Pasożytnicze osy.

W szklarniach w Europie Północnej i Środkowej do zwalczania minowców z powodzeniem wykorzystuje się pasożytniczą osę Diglyphus isaea, która żywi się larwami owadów minujących.

MSZYCE

Nazwa naukowa:  Myzus persicae Sulzer, Aphis gossypii Glover, Aulacorthum solani Kaltenbach, Macrosyphum euphorbiae Tomas.
Zakres żywicieli: Mszyce to owady polifagiczne żerujące na kilku gatunkach roślin uprawnych (drzewach owocowych, warzywach, drzewach cytrusowych, trawach itp.) oraz chwastach.

Występowanie i znaczenie: Mszyce odpowiedzialne są za wyrządzanie poważnych szkód w uprawie papryki. Mogą obniżać wartość handlową owoców. Są również zdolne do przenoszenia wirusów, które znacznie zakłócają proces produkcji.

Objawy:

Mszyce żerują na młodych liściach. Wysysają sok komórkowy, osłabiając w ten sposób roślinę, hamując jej wzrost i powodując żółknięcie zielonych części. Niektóre gatunki wstrzykują podczas żerowania toksyczne substancje, co prowadzi do deformacji i zwijania się liści. Przez żerowanie mszycy Aulacorthum solani może dojść do pojawienia się chlorozy, utraty liści, ogólnego osłabienia i karłowatości. Mszyce produkują dużo spadzi, która z kolei prowadzi do rozwoju przypominającej sadzę pleśni. Grzyb pokrywa dużą powierzchnię liścia, utrudniając oddychanie i przeprowadzanie fotosyntezy. Owoców spleśniałych nie można sprzedawać. Niektóre gatunki mszyc przenoszą wirusy, takie jak wirus Y ziemniaka (PVY) lub wirus mozaiki ogórka (CMV), które atakują również paprykę.

Charakterystyka szkodnika:

Mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae)

Bezskrzydłe, dorosłe samice rozmnażają się partenogenetycznie. Mają żółto-zieloną lub brązową barwę. Długość: 1,2-2,5 mm. Guzki czołowe zwrócone są ku sobie. Czułki są prawie tej samej długości co reszta ciała, lecz są od niej jaśniejsze. Odnóża są krótkie i mają jasne ubarwienie. Morfa ta posiada 58 szczecin ogonowych. Sztylet jest długi i gruby pośrodku. Kolor ciała uskrzydlonej dzieworódki jest podobny do koloru morfy bezskrzydłej, jedynie głowa jest ciemniejsza. Rozmiar tej morfy jest podobny do rozmiaru morfy bezskrzydłej, ale czułki są dłuższe od reszty ciała i są też ciemniejsze. Uskrzydlona dzieworódka ma 6 szczecin ogonowych oraz 5 szczecin kłujących.

Mszyca ogórkowa (Aphis gossypii)

Bezskrzydłe, dorosłe dzieworódki przybierają różne odcienie zieleni. Długość: 1,4-2 mm. Czułki są długie w porównaniu do reszty ciała. Sztylet jest krótki, ma cylindryczny kształt i ciemną barwę. Długość uskrzydlonej dzieworódki wynosi 1,1-2,1 mm. Głowa i tułów są ciemne. Odwłok jest ciemnozielony. Odnóża, czułki, skrzydła i część ogonowa są jaśniejsze niż reszta ciała.

Mszyca ziemniaczana smugowa (Macrosiphum euphorbiae)

Larwy po wylęgnięciu się są zielone, mają ciemne oczy i końcówki ciała. W rozwoju morfy bezskrzydłej występują cztery stadia larwy. Larwy w każdym stadium mają jasnozieloną lub różowawą barwę. Bezskrzydłe osobniki dorosłe są jasnozielone, czasem różowawe. Ich ciało ma kształt wrzeciona i 2-4 mm długości. Czułki są czasem dłuższe niż reszta ciała. Odnóża, sztylet i część ogonowa są długie. Pierwsza para odnóży skierowana jest do przodu. Sztylet i trzecia para odnóży skierowane są z kolei ku tyłowi. Morfa uskrzydlona jest podobna do morfy bezskrzydłej. Ma brązowawo-żółtawe czułki i odnóża. Uskrzydlone osobniki dorosłe są zielone lub różowawe, natomiast ich tułowia mają kolor krówkowy. Czułki są dłuższe niż reszta ciała. Sztylet jest z tyłu ciemniejszy, a człony odnóży są czarne. Mszyce te wyposażone są w 10 szczecin ogonowych.

Mszyca ziemniaczana średnia (Aulacorthum solani)

Mszyca ta ma kształt owalny lub okrągły, długość 1,8-3 mm, barwę jabłkowo zieloną, żółtawą lub lekko brązową. Nie ma czarnych plamek na powierzchni grzbietowej. Czułki są długie i mają ciemne paski. Sztylet jest średniej długości, jasny na końcu i ma zielone ślady na podstawie. Średniej wielkości jest również ogon. Mszyce te są zawsze żyworodne (rozmnażanie nie ma charakteru płciowego).

Cykl życiowy:

a) Myzus persicae

Jest to rozprzestrzeniony na całym świecie, holocykliczny i polifagiczny gatunek, który musi migrować między pierwotną a wtórną rośliną żywicielską, aby zakończyć swój rozwój. Jego pierwotnym żywicielem jest śliwa. Larwy Myzus persicae wylęgają się późną zimą. Gdy temperatura wzrośnie (wiosną), przenoszą się na żywiciela wtórnego.
Na wtórnej roślinie żywicielskiej rozwija się kilka pokoleń. Jesienią morfy uskrzydlone migrują z powrotem na żywiciela pierwotnego i składają jaja. Optymalna temperatura dla rozwoju tego gatunku wynosi 26°C. W temperaturze 24°C cykl życiowy trwa 7 dni. W temperaturze powyżej 30°C M. persicae nie rozmnaża się.

b) Aphis gossypii

W łagodnych lub zimnych warunkach klimatycznych mszyca ta charakteryzuje się anholocyklicznym cyklem rozwojowym. Aphis gossypii dobrze znosi wysokie temperatury i łatwo rozmnaża się w szklarniach. W temperaturze 21°C cykl biologiczny trwa około 7 dni (Belda, 1991).

c) Macrosiphum euphorbiae

W łagodnych lub zimnych warunkach klimatycznych mszyca ta charakteryzuje się holocyklicznym cyklem rozwojowym. W ciepłych warunkach klimatycznych odnotowano nieprzerwane występowanie pokoleń anholocyklicznych na roślinach będących żywicielami pośrednimi. Gatunek ten zimuje w osłoniętych miejscach. Optymalna temperatura dla jego rozwoju wynosi 25°C. Jeśli temperatura przekracza 35°C, reprodukcja zostaje utrudniona.

Zwalczanie:

a) Zwalczanie chemiczne:

Opryskiwanie olejami roślinnymi odstrasza mszyce. Ich sztylet nie jest w stanie przebić się przez grubą oleistą powłokę, więc mszyce nie mogą żerować. Przykładami olejów, które mogą być stosowane w celu odstraszania mszyc są: olej melisowy, rzepakowy i cynamonowy. Skuteczne mogą okazać się również naturalne kondycjonery roślinne.

b) Praktyki uprawowe:

• Umieszczanie siatek na otworach wentylacyjnych szklarni.
• Usuwanie chwastów i resztek roślinnych.
• Monitorowanie skrzydlatych gatunków mszyc w szklarniach przy użyciu żółtych pułapek lepowych.

• Większość dostępnych na rynku parazytoidów mszyc należy do podrodziny Aphidiinae: Aphidius matricariae, Aphidius ervi, Aphidius smithi, Aphidius colemani, Lysiphlebus testaceipes, Praon volucre itp.

Drapieżniki:

• Chrysopa gyakori, Chrysoperla carnea, Chrysopa formosa; Coccinellidae: Coccinella septempunctata; dwuskrzydłe z rodziny Syrphidae; Cecidomidae: Aphidoletes aphidimyza.

Grzyby entomopatogeniczne: Verticillium lecanii, Beauveria bassiana.

WEŁNOWIEC SZKLARNIOWY

Nazwa naukowa: Pseudococcus affinis Maskell
Zakres żywicieli: Ten wszystkożerny gatunek atakuje wiele roślin uprawnych, w tym drzewa owocowe (jabłoń, gruszę, śliwę i winorośl), rośliny warzywne (pomidora, paprykę) i ozdobne. W Europie odnotowano występowanie wełnowca szklarniowego zarówno w uprawach polowych (region śródziemnomorski i południowoeuropejski), jak i w szklarniach (strefa klimatów umiarkowanych).
Występowanie:

Znaczenie: Jest to znany owad będący szkodnikiem papryki w strefie klimatów umiarkowanych. Za jego najważniejszą rolę uważa się zakłócanie równowagi między innymi szkodnikami owadzimi.

Szkodnik przybył do Europy Środkowej wraz z importowanym materiałem rozmnożeniowym (roślinami ozdobnymi). Lokalne rośliny zielne stanowiły korzystne źródło pożywienia pozwalające temu gatunkowi na rozmnażanie się.

Objawy:

Uszkodzenia bezpośrednie:

Żerujące wełnowce zniekształcają rozwijające się organy, powodują żółknięcie wierzchołków i karłowatość. W końcu pędy więdną, a liście, kwiaty i owoce opadają. Przez żerowanie larw i samic na liściach, liście zniekształcają się, skręcają i mają nierówną powierzchnię.

Uszkodzenia pośrednie:

Larwy i samice produkują dużo spadzi, która z kolei prowadzi do rozwoju pleśni. Grzyb pokrywa dużą powierzchnię liścia, utrudniając przeprowadzanie fotosyntezy.

Samica składa owalne, gładkie, żółte jaja pokryte białymi, przypominającymi watę strzępkami. Po wykluciu z jaja larwy są żółtego koloru i mają dwie cienkie szczecinki ogonowe. W kolejnych stadiach przybierają wyraźnie szarą barwę. Poczwarki są z kolei czerwonawe, a ich ciało osłaniają woskowe włókna wytwarzane przez larwy. Dorosły samiec jest czerwony, posiada jasny odwłok i dwa szarawe, odstające skrzydła.

Cykl życiowy: Liczebność populacji jest najwyższa w porze letniej. W Europie Południowej w uprawie szklarniowej papryki odnotowuje się występowanie licznych pokoleń w ciągu jednego roku. Wełnowiec szklarniowy rozwija się najlepiej w temperaturze 18-33°C (Islam et al., 1995). Chociaż wełnowce tolerują niskie temperatury, to występujący zimą chłód wstrzymuje rozwój tych szkodników (Hoy and Whiting, 1997). Wysokie temperatury również nie sprzyjają rozwojowi tego gatunku. Najwyższą odporność wykazuje dorosła samica (Whiting and Hoy, 1997). Optymalne warunki do rozmnażania się i rozwoju to temperatura wynosząca 25-30°C i wysoka wilgotność względna (Bielza et al., 2000).

Wełnowce szklarniowe zimują na pozostałościach łodyg, chronione osłoną wykonaną z woskowej sieci. Pozostałości łodyg tworzą optymalne warunki do zimowania, dlatego na powierzchni upraw nie powinno się pozostawiać resztek roślinnych.

Zwalczanie:
a) Zwalczanie chemiczne:

Ze względu na to, że wełnowce szklarniowe ukrywają się na spodniej stronie liści, owocach i w kielichu, a samice i jaja są chronione przez włókna, dotarcie do nich za pomocą środków chemicznych jest dość trudne. Przeciwko tym szkodnikom należy stosować oleje.

 b) Praktyki uprawowe:

Odchwaszczanie szklarni.

Usuwanie pozostałości łodyg z powierzchni upraw.

 c) Zwalczanie biologiczne:

Wybrane drapieżniki (Cryptolaemus montrouzieri) i parazytoidy (Leptomastix dactylopii).

PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC

Nazwa naukowa: Tetranychus urticae Koch
Zakres żywicieli: Jest to szeroko rozpowszechniony gatunek polifagiczny, występujący głównie w ciepłych lub umiarkowanych warunkach klimatycznych.
Objawy:

Do uszkodzeń roślin dochodzi na skutek żerowania na tkankach roślinnych i wysysania soków komórkowych przez roztocze. Tkanki te żółkną, a następnie brązowieją. Roztocze tworzą kolonie na spodniej stronie liści, gdzie pojawiają się żółtawe i czerwonawe plamy. Zainfekowane obszary na dojrzałych liściach pozostają równe, natomiast młode liście zwijają się ku górze. Gdy dochodzi do poważnej infekcji zakażona zostaje cała roślina. Roślina przestaje rosnąć i pokrywa ją drobna pajęczyna wytwarzana przez roztocze.

Charakterystyka szkodnika:

Jaja mają kulisty kształt, długość 0,12-0,14 mm i gładką powierzchnię. Najpierw są przezroczyste, następnie stają się szkliste i opalizujące. Ich kolor różni się w zależności od stadium rozwojowego (zielony, żółty, brązowy lub ciemnozielony). Gdy larwy są gotowe, by przekształcić się w nimfy przestają się ruszać i pozostają w pobliżu jaj na powierzchni liści. W rozwoju tego gatunku występuje stadium protonimfy i deutonimfy. Dorosłe samice mają 0,5 mm długości i 0,3 mm szerokości. Różnią się kolorem (żółtawy, zielony, czerwono-pomarańczowy, czerwony), ale zawsze mają dwie ciemne plamki po bokach ciała. Samica ma owalny kształt. Ciało samca jest wąskie, ma spiczasty odwłok i jest jaśniejsze od samicy.

Cykl życiowy: W rozwoju przędziorka chmielowca wyróżnia się pięć stadiów: jajo, larwa, protonimfa, deutonimfa i imago. Jego cykl życiowy przebiega bardzo szybko. Przy 25°C i wilgotności względnej 80% osobniki dorosłe pojawiają się po 10-15 dniach. Samce osiągają dojrzałość 1-2 dni wcześniej od samic. W sprzyjających warunkach klimatycznych kolejne pokolenia przędziorków pojawiają się szybko po sobie. Ich rozwój zostaje ograniczony w temperaturze powyżej 40°C i zatrzymuje się poniżej 12°C. Przędziorek chmielowiec jest szkodnikiem we wszystkich stadiach rozwojowych. Jego populacja szybko zwiększa swą liczebność przy suchej pogodzie.

Zwalczanie:
a) Zwalczanie chemiczne:

Przędziorek chmielowiec szybko nabywa odporności na różnorodne środki roztoczobójcze. Środki chemiczne powinno się stosować w momencie pojawienia się pierwszych osobników. Jeśli można gołym okiem zobaczyć kilka roztoczy, to w ciągu kilku dni można spodziewać się masowej inwazji. Gdy populacja jest zbyt duża, dochodzi do powstawania uszkodzeń, takich jak defoliacja i strat w postaci plonów nienadających się na sprzedaż.

 b) Praktyki uprawowe:

Dezynfekcja elementów konstrukcyjnych szklarni oraz podłogi w momencie pojawienia się roztoczy.

Usuwanie chwastów i resztek roślinnych.
Ostrożne stosowanie nawozów azotowych.
Ścisła kontrola wczesnych stadiów rozwojowych papryki.

 c) Zwalczanie biologiczne:

Drapieżniki: Neoseiulus californicus, Euseius stipulatus, Phytoseiulus persimilis.

ROZTOCZ SZKLARNIOWIEC

Nazwa naukowa: Polyphagotarsonemus latus Banks
Zakres żywicieli: Ten polifagiczny gatunek występuje w całej strefie klimatów umiarkowanych, w szczególności w uprawach szklarniowych. Powoduje poważne uszkodzenia bawełny, pomidorów, papryki, tytoniu, fasoli, roślin ozdobnych i drzew cytrusowych.
Występowanie i znaczenie: Ze względu na coraz częstsze występowanie ekstremalnych warunków pogodowych wzrosło również znaczenie roztocza szklarniowca w uprawach polowych, zwłaszcza w uprawie papryki. W warunkach optymalnych może prowadzić do znaczących uszkodzeń.
Objawy:

Pierwszym objawem jest zwijanie się najmłodszych liści i pędów. Wraz z postępem infekcji rozwój rośliny ulega zahamowaniu, a jej barwa zmienia się na jasnozieloną. Z czasem zainfekowany obszar traci swój kolor. Większość liści na końcach odgałęzień opada. Kwiaty obumierają, a owoce brązowieją i wyglądają jak poparzone. Jeśli w odpowiednim czasie na stanowisku wykonane zostaną zabiegi z użyciem siarki, wówczas owoce, które zawiążą się po zabiegu nie będą wykazywały objawów.

Charakterystyka szkodnika: Jaja mają 0,15 mm długości, białawy odcień, siedem podłużnych bruzd i owalny kształt. Dorosłe roztocze mają trzy pary odnóży i ograniczoną zdolność poruszania się. Poczwarka (nimfa) jest nieruchoma. Osobniki dorosłe rozwijają się w kokonie. Imago ma 0,2 mm długości i białawy lub żółtawy kolor. Dorosłe osobniki poruszają się powoli. Samice są większe od samców. Czwarta para odnóży u dorosłych samic nie jest w pełni rozwinięta, a na jej końcu znajdują się dwa długie włosy. U samców czwarta para odnóży przekształciła się w silne pazury.

Zwalczanie: Stosowanie oprysków siarkowych w momencie pojawienia się pierwszych objawów.

ĆMA DUPONCHELIA FOVEALIS   

Nazwa naukowa: Duponchelia fovealis Zeller
Zakres żywicieli: Larwy ćmy Duponchelia fovealis uszkadzają rośliny należące do przynajmniej 35 rodzin (np. Asteraceae, Euphorbiaceae, Primulaceae), od roślin wodnych po ozdobne w szkółkach i szklarniach.
Występowanie:

Znaczenie: Ćma Duponchelia fovealis Zeller pochodzi z regionu śródziemnomorskiego i Wysp Kanaryjskich, ale zadomowiła się również w kilku krajach Europy oraz Afryki Środkowej i Północnej.
Staje się coraz ważniejszym szkodnikiem w uprawach szklarniowych oraz w produkcji warzyw i ciętych kwiatów.

Objawy: Larwy mogą powodować uszkodzenia każdej części rośliny, w tym korzeni, liści, kwiatów i owoców. Żerujące larwy sprawiają, że roślina traci wigor i więdnie.

Charakterystyka szkodnika: Jest to mała ćma o długości około 10 mm i rozpiętości skrzydeł 19-21 mm. Jej ciało ma różne odcienie brązu. Na przednich skrzydłach znajdują się dwie jasnożółte, poprzeczne linie. Linia zewnętrzna wybrzusza się w kształt „palca” skierowanego w stronę krawędzi skrzydła.

Cykl życiowy:

Dorosłe osobniki są aktywne w nocy, a w ciągu dnia pozostają w spoczynku. Latają tylko wtedy, gdy się je niepokoi.
Po kopulacji samice zwykle składają jaja na spodniej stronie liści, w miejscu styku żyłek, na dolnych częściach łodygi, blisko gleby, i w górnych warstwach gleby. Na rozwój larw w znacznym stopniu wpływ wywiera temperatura.Dorosłe osobniki latają nisko i szybko nad roślinnością, zwykle osiadając kilka razy na krótki czas.
Długość życia dorosłych osobników wynosi 1-2 tygodni. Kojarzą się one w pary natychmiast po wylęgnięciu. W warunkach szklarniowych w ciągu jednego roku może rozwinąć się nawet 8-9 pokoleń.

Zwalczanie:

a) Zwalczanie chemiczne:

Stosowanie insektycydów dopuszczonych do użytku w UE.

 b) Praktyki uprawowe:

Usuwanie rozkładającego się materiału roślinnego i chwastów z obszaru produkcyjnego i jego okolic, ponieważ larwy żywią się również resztkami roślinnymi. Szkodnik lubi wilgotne mikrosiedliska, więc jedną z metod jego zwalczania może być usuwanie dolnych liści, które dotykają gleby. Stosowanie moskitier w szklarniach.

 c) Zwalczanie biologiczne:

Biologiczne środki ochrony roślin stosowane do zwalczania larw:

• Toksyna produkowana przez Bacillus thuringiensis.
• Heterorhabditis bacteriophora i Steinernema spp. – nicienie entomopatogeniczne.

Biologiczne środki ochrony roślin stosowane do zwalczania jaj:

• Gaeolaelaps aculeifer – drapieżny roztocz.
• Trichogramma evanescens, Trichogramma cacoeciae i Trichogramma brassicae – osy parazytoidalne (Hymenoptera: Trichogrammatidae)

WEŁNOWIEC BAWEŁNIANY

Nazwa naukowa: Phenacoccus solenopsis
Zakres żywicieli: Phenacoccus solenopsis pochodzi z Ameryki Północnej i występuje powszechnie w wielu częściach świata. Jest to wysoce inwazyjny i szkodliwy szkodnik polifagiczny, który żywi się około 300 gatunkami roślin.
Występowanie:

Znaczenie: Wełnowiec bawełniany zwykle żeruje na nadziemnych częściach roślin, a szczególnie chętnie na młodych pędach, ale może również atakować korzenie. Często jest powiązany z mrówkami. Pod względem gospodarczym jest ważnym szkodnikiem roślin ozdobnych, warzyw szklarniowych (papryki, pomidora i bakłażana) oraz roślin uprawnych, takich jak bawełna.

Objawy: Silna inwazja skutkuje więdnięciem, zniekształceniem, chlorozą, defoliacją i ostatecznie śmiercią rośliny. Żerowanie owadów powoduje żółknięcie i marszczenie się liści oraz ich utratę, opadanie owoców, uszkodzenia łyka, zakłócenia transportu składników odżywczych oraz ostatecznie śmierć rośliny.

Charakterystyka szkodnika: Dorosła samica ma od 2 do 5 mm długości i od 2 do 4 mm szerokości. Ma barwę żółto-szarą.

Cykl życiowy: Cykl życiowy P. solenopsis jest krótki. Optymalne temperatury prowadzą do wzrostu liczby pokoleń w ciągu roku Przeciętna długość życia wynosi 28-35 dni, a w ciągu jednego roku może rozwinąć się 8-12 pokoleń.

Zwalczanie:

a) Zwalczanie chemiczne:

Stosowanie insektycydów dopuszczonych do użytku w UE przeciwko nimfom w pierwszym i drugim stadium.

 b) Praktyki uprawowe:

Regularne monitorowanie roślin, usuwanie i niszczenie nowo zainfekowanych roślin (niski poziom infestacji). Ważne jest, by dezynfekować sprzęt rolniczy i w ten sposób zapobiegać rozprzestrzenianiu się szkodnika.

 c) Zwalczanie biologiczne:

Zidentyfikowano kilka parazytoidów i drapieżników, które atakują P. solenopsis i mogą opanować populację szkodnika jeśli jej zagęszczenie jest niskie.