POMIDOR - SZKODNIKI

SKOŚNIK POMIDOROWY

Nazwa naukowa: Tuta absoluta

Zakres żywicieli: Jego żywicielem ostatecznym jest pomidor, ale skośnik pomidorowy może żywić się również na innych roślinach psiankowatych, takich jak ziemniak, bakłażan, tytoń lub chwast psianka czarna. Odnotowano również jego występowanie w uprawie fasoli (REF: https://inspection.canada.ca/plant-health/invasive-species/insects/tomato-leafminer/fact-sheet/eng/1328634442933/1328887251933)

Występowanie:

Znaczenie: Pochodzący z Ameryki Południowej skośnik pomidorowy w ciągu niespełna 20 lat stał się szkodnikiem o globalnym znaczeniu. W Europie został po raz pierwszy zidentyfikowany w Hiszpanii w 2006 roku. Preferuje ciepłe warunki klimatyczne, więc jest szczególnie szkodliwy w rejonie basenu Morza Śródziemnego. W zimniejszych krajach nie jest w stanie przetrwać poza szklarnią. Rozprzestrzenił się również na Bliskim Wschodzie, w Indiach i Afryce.

Objawy: Typowe objawy na owocach i łodygach obejmują ślady nakłuć, zniekształcenia i obecność przeżutego materiału roślinnego. Larwy drążą we wnętrzu liści, pozostawiając za sobą plamy o nieregularnym kształcie i odmiennej barwie. Poważnie zainfekowane liście więdną i obumierają. Na zakażonych owocach łatwo zauważyć otwory wyjściowe, przez które wydostają się larwy. W wyniku nadkażenia może rozwinąć się miękka zgnilizna.

Źródło: https://stock.adobe.com/

Charakterystyka szkodnika: Dorosłe osobniki to szaro-brązowe ćmy o długości około 6 mm i rozpiętości skrzydeł 10 mm. Larwy niedługo po wylęgnięciu są małe, żółte i mają około 0,5 mm dlugości. W późniejszych stadiach larwy przybierają zielonkawą lub różowo-żółtą barwę, a za ich głową pojawia się czarny pasek. Poczwarki są brązowe i rzadko można je znaleźć na roślinie.

Źródło: https://harvesso.com/about_tuta_absoluta.html

Cykl życiowy: Dorosłe samice mogą znieść ponad 200 jaj, zwykle jedno za drugim. Składają je na liściach, łodygach i młodych owocach. Wylęgające się larwy od razu wgryzają się w liście i żywią się miękiszem. W trzecim lub czwartym stadium larwy wychodzą z min i atakują inne liście lub, co zdarza się częściej, owoce. Gdy są gotowe do przepoczwarzenia się, opuszczają miny. Poczwarki można znaleźć poza minami – na glebie lub sprzęcie rolniczym. Całkowity rozwój szkodnika wynosi 40 dni. W warunkach szklarniowych w ciągu jednego roku może rozwinąć się do 9 pokoleń.

Zwalczanie: Do larw trudno jest dotrzeć za pomocą insektycydów, ponieważ ukrywają się w minach. Gatunek ten nabrał odporności na niemalże wszystkie insektycydy. Dostępne metody zwalczania:

• Dokładna dezynfekcja szklarni między uprawami.
• Pułapki feromonowe i zakłócanie procesu rozmnażania się.
• Środki ochrony biologicznej (Macrolophus, Trichogramma, nicienie etc.).

TARCZÓWKA ZIELONA

Nazwa naukowa: Nezara viridula

Zakres żywicieli: Tarczówka zielona to powszechny szkodnik żywiący się roślinami z ponad 30 rodzin. Wśród roślin uprawnych będących żywicielami tego szkodnika znajdują się dyniowate, bawełna, fasola, soja i pomidor.

Znaczenie: Pochodzi z Afryki, lecz obecnie występuje na całej kuli ziemskiej, wyrządzając poważne szkody w cieplejszych regionach Europy, Azji, Afryki i Ameryki. Jej rozprzestrzenianiu się sprzyja globalne ocieplenie klimatu. W Europie została po raz pierwszy zidentyfikowany we Włoszech w 1998 roku.

Objawy: Osobniki dorosłe i larwy mogą żywić się każdą częścią rośliny, ale preferują młode i silne pędy, kwiaty, owoce oraz nasiona. Sprawiają, że na powierzchni owoców po ich dojrzeniu pojawiają się przebarwienia, a pod skórką tworzą się korkowate zgrubienia. Powierzchnia wokół ran powstałych przez ssanie brązowieje i może stać się celem ataku patogenów grzybowych odpowiedzialnych za wystąpienie nadkażenia (zgnilizny). Odchody i wydzielina gruczołów zapachowych prowadzą do skażenia owoców i pojawienia się nieprzyjemnego zapachu. Ślina wstrzykiwana w owoce znacząco obniża ich jakość.

Charakterystyka szkodnika: Osobniki dorosłe to typowi przedstawiciele tarczówkowatych o długości około 1 cm. Mają jednolite, jasnozielone ubarwienie z 3-5 charakterystycznymi białymi kropkami wzdłuż przedniej krawędzi tarczki oraz dwoma ciemnymi śladami w jej rogach. U niektórych osobników przednia część ciała może mieć kremowy odcień. Bezskrzydłe stadia larwalne mogą przybierać dowolny kolor od zielonego do czarnego, ale późniejsze stadia zawsze mają rzędy białych lub żółtych plam na odwłoku, często z dodatkowymi małymi białymi plamkami.

Cykl życiowy: W ciepłych warunkach tarczówka zielona rozwija cztery pokolenia. Diapauza u osobników dorosłych rozpoczyna się w temperaturze 1°C. Zimują w szczelinach i pęknięciach, często w budynkach mieszkalnych. Diapauza kończy się w marcu lub kwietniu. Tarczówki są wtedy bardzo ruchliwe i aktywnie poszukują pożywienia. Samice składają 30-130 jaj w pakietach na spodniej stronie liści. W rozwoju owada występuje 5 stadiów larwalnych. Całkowity rozwój od jaja do imago trwa około 100 dni.

• Płodozmian.
• Zminimalizowanie liczby chwastów na terenie pól uprawnych i wokół nich
• Wysiew roślin strączkowych i kapustowatych wokół pola uprawnego. Rośliny te należy poddać zabiegowi z użyciem insektycydów.
• Zwalczanie chemiczne.
• Zwalczanie biologiczne (np. przy pomocy parazytoidów).

CZERWONY ROZTOCZ POMIDORÓW

Nazwa naukowa: Tetranychus evansi

Zakres żywicieli: Chociaż gatunek ten należy do polifagów, żywi się głównie na roślinach psiankowatych, a w szczególności na psiance czarnej.

Znaczenie: Czerwony roztocz pomidorów to pochodzący z Ameryki Południowej, destrukcyjny, inwazyjny szkodnik roślin psiankowatych o globalnym zasięgu. Ze względu na to, że preferuje cieplejsze strefy klimatyczne i jest niezdolny do przechodzenia w stan diapauzy, w Europie atakuje głównie uprawy polowe w regionie śródziemnomorskim. Na obszarach oddaloncyh na północ jest szkodnikiem szklarniowym. Cztery najbardziej narażone na atak roztocza rośliny psiankowate to bakłażan, pomidor, ziemniak i tytoń.

Występowanie:

Objawy: Roztocze są niewielkich rozmiarów, dlatego ciężko je na początku dojrzeć. Żerują na obu stronach liści, ale zwykle gromadzą się wzdłuż żyłek na spodniej stronie. Ślina wstrzykiwana w tkanki roślinne powoduje powstanie błyszczących, żółtych zmian na liściach. Ostatecznie liście zmieniają kolor na brązowy. Jeśli liczebność szkodnika jest wystarczająco duża, może on doprowadzić do obumarcia rośliny. Gdy dochodzi do silnej inwazji, pajęczyna zbudowana przez roztocze jest widoczna gołym okiem.

Źródło: https://gd.eppo.int/taxon/TETREV/photos

Charakterystyka szkodnika: Jaja są okrągłe, ich średnica ma 0,1 mm długości, na początku mają barwę od pomarańczowej po białą. Larwy w pierwszym stadium mają sześć odnóży. Po wykształceniu larwy mają osiem odnóży i przybierają barwę pomarańczową lub czerwoną. Dorosłe samice mają około 0,5 mm długości, są owalne, pomarańczowo-czerwone, ciemniejsze po bokach. Samce mają około 0,3 mm długości i mają bardziej żółtawy odcień. Brak dwóch kropek na powierzchni grzbietowej jest tym, co odróżnia je od przędziorka chmielowca. Samica może znieść nawet 200 jaj.

Cykl życiowy: Choć samice składają mniej jaj w sezonie zimowym, to proces rozmnażania zachodzi nieprzerwanie (czerwony roztocz pomidorów nie przechodzi w stan diapauzy). Szkodnik nie jest w stanie przeżyć w temperaturze poniżej 12°C. W warunkach optymalnych (gorących i suchych) osobniki dorosłe rozwijają się w ciągu 6 dni od wylęgnięcia z jaj. Tak krótki okres rozwoju prowadzi do silnych inwazji. U czerwonego roztocza pomidorów zachodzi również partenogeneza – samce wylęgają się z niezapłodnionych jaj. Gdy populacja staje się bardzo duża, roztocze wspinają się na wierzchołki roślin i rozprzestrzeniane są przez wiatr lub personel (na odzieży, narzędziach itp.).

Zwalczanie:

• Usuwanie chwastów żywicielskich z rodziny psiankowatych z obszaru upraw, a w szczególności z obszaru szkółek.
• Płodozmian.
• Wykorzystywanie zdrowych sadzonek.
• Wilgoć na liściach roślin rosnących na małych stanowiskach pozwoli na utrzymanie niskiego poziomu populacji szkodnika.
• Zwalczanie chemiczne (akarycydy).

WCIORNASTKI – WCIORNASTEK ZACHODNI 

Nazwa naukowa: Frankliniella occidentalis i inne gatunki (np. Thrips tabaci)

Zakres żywicieli: Zakres żywicieli Frankliniella occidentalis jest bardzo szeroki i obejmuje wiele roślin ozdobnych, warzyw i chwastów.

Występowanie i znaczenie: Frankliniella occidentalis jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem żyjącym w szklarniach. Jest on istotny ze względu na fakt, że przenosi wirusa brązowej plamistości pomidora (TSWV). Widnieje na wykazie szkodników
kwarantannowych EPPO.

Występowanie:

SŁONECZNICA ORĘŻÓWKA

Źródło: https://gd.eppo.int/taxon/HELIAR/distribution

Cykl życiowy: Słonecznica orężówka migruje z krajów basenu Morza Śródziemnego na północ. Do składania jaj samice wybierają kukurydzę i warzywa, w rozwoju ćmy odnotowano 2-3 pokolenia w ciągu jednego roku (pierwsze występuje od maja do czerwca, drugie od czerwca do sierpnia, trzecie przed pojawieniem się mrozów). Szkodnik zimuje w glebie.

• Niszczenie roślin będących rezerwuarem szkodnika (chwastów).
• Insektycydy przeciwko młodym gąsienicom.
• Insektycydy, które hamują rozwój (np. Dimilin).

Można zastosować preparat organiczny Nemastar® zawierający nicienie Steinernema carpocapsae.

MĄCZLIK SZKLARNIOWY, MĄCZLIK OSTROSKRZYDŁY

Nazwa naukowa: Trialeurodes vaporariorum, Bemisia tabaci

Zakres żywicieli: Te powszechnie występujące mączliki mają bardzo szeroki zakres żywicieli obejmujący ponad sto roślin. Są przyczyną powstawania poważnych szkód gospodarczych w uprawie np. roślin dyniowatych, strączkowych, psiankowatych i ozdobnych.

Znaczenie: Mączlik szklarniowy nie jest gatunkiem rodzimym w Europie, ale zasiedlił się we wszystkich krajach Europy i wyrządza poważne szkody w uprawach pod osłonami przez cały rok. Pochodzenie mączlika ostroskrzydłego jest wciąż kwestią dyskusyjną, ale faktem jest, iż występuje on w całej Europie i jest ważnym szkodnikiem upraw szklarniowych. Mączlik szklarniowy i ostroskrzydły biorą udział w rozprzestrzenianiu, odpowiednio,     Wirusa chlorozy pomidora (ToCV) i Wirusa żółtej kędzierzawki liści pomidora (TYLCV). W cieplejszych krajach europejskich powszechnie występują również w uprawach polowych.

Występowanie:

PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC

Nazwa naukowa: Tetranychus urticae

Zakres żywicieli: Przędziorek chmielowiec to skrajnie polifagiczny szkodnik żerujący na roślinach ozdobnych, chmielu, warzywach itp.

Znaczenie: Przędziorek chmielowiec jest bardzo ważnym szkodnikiem upraw pomidora pod osłonami. Może również atakować uprawy polowe, ale w obecnie panujących warunkach pogodowych rzadko jest przyczyną poważniejszych strat.

Objawy: Pierwsze objawy rozwijają się w postaci małych (1 mm lub mniejszych), graniastych, żółtych plam na liściach. Na mocniej zainfekowanych liściach pojawia się żółte zabarwienie i martwica. Części roślin mogą być pokryte bardzo cienką pajęczyną, która stanowi ochronę dla roztoczy. W przypadku poważnej infekcji roślina karłowacieje i gubi kwiaty.

Charakterystyka szkodnika: Przędziorki chmielowce są bardzo małe (ich długość wynosi 0,4-0,6 mm), żółte, zielone lub czerwonawe, mają jajowaty kształt oraz dwie lub cztery ciemne plamki na powierzchni grzbietowej. Po wylęgnięciu z jaj larwy mają 3 pary odnóży. Nimfy mają cztery pary pomarańczowych odnóży i sześć rzędów włosków na górnej stronie odwłoku. Ich jaja są bardzo małe, okrągłe, błyszczące i mają słomiany kolor. Zarówno osobniki dorosłe, jak i wcześniejsze stadia, wyposażone są w kłująco-ssący aparat gębowy.

STONKA ZIEMNIACZANA

Nazwa naukowa:  Leptinotarsa decemlineata

Zakres żywicieli: Ziemniaki, czasem pomidory.

Występowanie:

Znaczenie: Ten niebezpieczny szkodnik od wielu lat jest obecny na wszystkich kontynentalnych obszarach UE i rozprzestrzenia się w kierunku wschodnim. Skutkiem żerowania szkodnika na roślinach jest utrata znacznej części liści.

Objawy: Osobniki dorosłe i larwy wygryzają duże dziury nieregularnych kształtów. Uszkodzenia są niezwykle poważne, ponieważ stonka zjada wszystkie liście i małe pędy, pozostawiając jedynie ogonki liściowe i ewentualnie dolną część żyłek głównych. Stonka ziemniaczana żywi się jedynie na nadziemnych częściach roślin. Roślina może rozwinąć nowe ulistnienie, ale kosztem ograniczonego rozwoju i dojrzewania owoców. Straty w plonach są znacznych rozmiarów.

GUZAKI

Nazwa naukowa: Meloidogyne hapla oraz inne gatunki (M. incognita, M. arenaria, M. javanica itd.) w ciepłych regionach.

Zakres żywicieli: Zakres żywicieli wszystkich gatunków Meloidogyne jest bardzo szeroki i obejmuje wiele roślin uprawnych (zwłaszcza warzyw korzeniowych), ozdobnych i chwastów.

Znaczenie: Meloidogyne hapla występuje jedynie w glebach piaszczystych w niektórych uprawach pomidorów w prywatnych ogrodach.

Objawy: Zainfekowane rośliny są zwykle karłowate, słabe i blade. Młode rośliny mogą nawet obumrzeć. Na korzeniach pojawiają się charakterystyczne galasy. Objawy te są dość charakterystyczne.

Charakterystyka szkodnika: Nicienie należące do rodzaju Meloidogyne są bardzo małe, niewidoczne gołym okiem. Zasiedlające galasy samice oglądane pod mikroskopem są małe, galaretowate i mają kształt gruszki. Osoby niedoświadczone nie będą w stanie rozpoznać samców i inwazyjnych larw w próbkach gleby.

Cykl życiowy: Jaja Meloidogyne hapla zimują w glebie. Inwazyjne larwy wylęgają się stosunkowo wcześnie (w kwietniu) – gdy wzrasta temperatura gleby. Atakują korzenie i powodują powstawanie galasów. Samice składają jaja w galaretowatych workach, a następnie umierają. Rozmnażanie prawdopodobnie odbywa się bez udziału samców, ponieważ większość gatunków Meloidogyne jest partenogenetyczna. Nie wiadomo jeszcze dokładnie, ile pokoleń może rozwinąć się w ciągu jednego roku.

• Płodozmian (w schemacie płodozmianu należy zawrzeć rośliny niebędące żywicielami szkodnika, takie jak zboża).
• Dostępne są odmiany wysoce odporne na Meloidogyne.

MĄTWIK ZIEMNIACZANY

Nazwa naukowa: Globodera rostochiensis

Zakres żywicieli: Zakres żywicieli mątwika ziemniaczanego jest dość wąski i obejmuje ziemniaki, pomidory, bakłażany i niektóre chwasty psiankowate.

Znaczenie: Globodera rostochiensis często pojawia się na polach ziemniaczanych.
Wykaz A1 i A2 EPPO zawierający propozycje szkodników do wpisania na listę regulowanych agrofagów kwarantannowych (2022).

 (REF:https://gd.eppo.int/taxon/HETDRO/documents)

Objawy: Pomidor nie wykazuje żadnych wyraźnych objawów infekcji z wyjątkiem obecności małych cyst o barwie od białej do brązowej na korzeniach.

Charakterystyka szkodnika: Nicienie należące do rodzaju Globodera są bardzo małe, zwykle niewidoczne gołym okiem. Jedynym momentem, w którym szkodnika można stosunkowo łatwo odróżnić, jest etap tworzenia cyst na korzeniu. Cysty mają około 0,5 mm średnicy i są białego koloru, w późniejszym okresie brązowieją.

Cykl życiowy: Cysty Globodera rostochiensis są w stanie przetrwać kilka lat w postaci utajonej w glebie. Wydzieliny korzeniowe potencjalnych żywicieli doprowadzają do wylęgu larw, które atakują korzenie. Po dwóch stadiach młodocianych przeobrażają się w dorosłe osobniki męskie lub żeńskie. Samice zapładniane zostają przez samców. W ciałach samic rozwijają się jaja, z których powstają cysty.

• Płodozmian (jeśli to możliwe uprawa ziemniaków i pomidorów nie powinna się znajdować w tym samym schemacie).
• Zapobieganie skażeniu gleby (certyfikowane nasiona ziemniaków), unikanie przemieszczania skażonej gleby na inne pola przez maszyny itp.
• Odkażanie gleby jest zwykle zbyt kosztowne, lepiej jest znaleźć nieskażone pola.